MỆT MỎI TRONG BỆNH PARKINSON

1. Mệt mỏi trong bệnh Parkinson là gì?

Mệt mỏi là một triệu chứng thường gặp ở bệnh nhân Parkinson. Không rõ vì sao mệt mỏi lại không được chú ý nhiều. Và so với trầm cảm, mệt mỏi khó đánh giá và khó nghiên cứu hơn.

Vậy mệt mỏi là gì? Bản thân chúng ta biết mệt mỏi là như thế nào khi chúng ta đã từng mắc phải, nhưng thật khó để định nghĩa. Một số người thấy mệt mỏi xuất hiện như là một phần của bệnh mới, chẳng hạn như sau liệu pháp xạ trị trong ung thư. Họ thường mô tả dấu hiệu mệt mỏi mới này hoàn toàn khác so với mệt mỏi mà họ đã từng có trước đây. Khi một bệnh nhân Parkinson được hỏi về sự mệt mỏi, họ thường dùng các từ mô tả sau: “mệt mỏi, kiệt sức, hết năng lượng, không thể làm bất cứ điều gì, cảm thấy chân của họ như bị đóng băng, không còn khí để thở, không thể bắt đầu công việc, giống như họ muốn nằm cả ngày, không có động lực, vô dụng”. Mệt mỏi ở người bệnh Parkinson không là một cảm giác dễ chịu. Nó không giống cảm giác mà chúng ta có được vào cuối một ngày làm việc vất vả. Nó không nhất thiết mất đi sau khi nghỉ ngơi.

Mệt mỏi trong bệnh Parkinson có thể được định nghĩa là một cảm giác khó chịu thiếu năng lượng trong việc thực hiện các công việc hàng ngày, thể chất hoặc tinh thần. Vài nghiên cứu ở Mỹ và châu Âu đưa ra các kết quả đáng tin cậy. Khoảng một phần ba bệnh nhân xem mệt mỏi là triệu chứng đơn độc gây khó chịu giống như các triệu chứng vận động của Parkinson như run, chậm chạp, vấn đề về đi lại, đơ cứng, thăng bằng và lời nói. Bên cạnh đó, khoảng một nửa bệnh nhân bầu chọn mệt mỏi là một trong ba triệu chứng khó chịu nhất. Như vậy, mệt mỏi rõ ràng là một trong những vấn đề phổ biến nhất đối với bệnh nhân Parkinson.

2. Mệt mỏi ảnh hưởng thế nào đến bệnh nhân Parkinson?

Trong tất cả các nghiên cứu về chất lượng cuộc sống, mệt mỏi là một vấn đề lớn nổi bật. Như lẽ thường thấy, những bệnh nhân bị mệt mỏi không tận hưởng cuộc sống nhiều như những bệnh nhân không mệt mỏi. Điều này là tất nhiên và rõ ràng. Nếu bạn không có năng lượng để làm những công việc hàng ngày, làm sao bạn có thể tận hưởng niềm vui khi đi chơi, gặp gỡ bạn bè, đi xem phim? Và thậm chí nếu bạn tích tụ đủ năng lượng để làm những việc đó, sự mệt mỏi sinh ra từ sự nỗ lực của bạn sẽ làm giảm sự tận hưởng của bạn. Trong hầu hết các nghiên cứu về bệnh Parkinson, những người mệt mỏi thì dễ bị trầm cảm hơn và những người trầm cảm thì dễ bị mệt mỏi hơn, nhưng có một nhóm lớn bệnh nhân Parkinson có mệt mỏi nhưng không bị trầm cảm. Hai vấn đề này thường liên quan với nhau nhưng không phải là luôn luôn.

Điều thú vị ở chỗ mệt mỏi không liên quan đến mức độ nghiêm trọng của bệnh Parkinson. Mệt mỏi trong bệnh Parkinson được lưu ý lần đầu tiên khi một bệnh nhân khoảng 40 tuổi cứ than phiền về sự mệt mỏi của mình. Bệnh Parkinson của anh ta rất nhẹ và hầu như không ảnh hưởng khả năng làm bất cứ việc gì của anh ta, nhưng mệt mỏi làm công việc của anh ta trở thành một thách thức thật sự. Anh ta tiếp tục làm việc toàn thời gian trong nhiều năm, nhưng cần phải nghỉ ngơi ngay khi trở về nhà mỗi tối và anh ta không thể làm bất cứ điều gì trừ việc ăn tối và ngủ thiếp đi trong lúc xem tivi. Một khía cạnh thú vị khác của mệt mỏi là nó có khuynh hướng xảy ra trong giai đoạn sớm của bệnh, đôi khi nó phát triển trước khi có triệu chứng chậm chạp, run nhưng nó có khuynh hướng tồn tại khó giải quyết. Mệt mỏi dường như không phát triển trong giai đoạn muộn của bệnh, điều này chưa được nghiên cứu rõ. Mệt mỏi xuất hiện sớm, có khuynh hướng không biến mất, và thường không phát triển một khi bệnh đã kéo dài vài năm.

Có sự chồng lắp lớn giữa mệt mỏi và các vấn đề khác. Rối loạn giấc ngủ thì phổ biến trong bệnh Parkinson và thậm chí thuật ngữ “mệt mỏi (tired)” bao hàm hoặc mệt mỏi hoặc buồn ngủ. Bệnh nhân mệt mỏi cũng buồn ngủ nhưng buồn ngủ khác với mệt mỏi. Buồn ngủ sẽ hết sau khi ngủ, trong khi mệt mỏi có thể cải thiện hoặc không sau khi nghỉ ngơi. Trầm cảm có liên quan với mệt mỏi và nhiều bệnh nhân Parkinson bị trầm cảm. Đây là loại mệt mỏi cải thiện với điều trị trầm cảm, trong khi mệt mỏi ở bệnh nhân Parkinson thì không cải thiện. Vai trò của thuốc điều trị Parkinson trong sự phát triển của mệt mỏi chưa được biết rõ. Vài bệnh nhân nghĩ rằng thuốc làm giảm mệt mỏi và một số khác cho rằng thuốc gây ra hoặc làm mệt mỏi nặng hơn.

3. Nguyên nhân của mệt mỏi trong bệnh Parkinson

Nguyên nhân gây ra sự mệt mỏi ở bệnh nhân Parkinson chưa được biết rõ. Một nghiên cứu so sánh sự sử dụng năng lượng của bệnh nhân Parkinson có mệt mỏi và không mệt mỏi để xác định xem liệu bệnh nhân có mệt mỏi có tiêu hao nhiều năng lượng hơn để thực hiện một vài hoạt động hay không. Nếu đúng là như vậy, điều này sẽ giải thích tại sao bệnh nhân bị mệt mỏi hơn. Tuy nhiên không có sự khác biệt về sự tiêu hao năng lượng giữa hai nhóm.

4. Điều trị mệt mỏi trong bệnh Parkinson

Bệnh nhân Parkinson nên hiểu rằng mệt mỏi của họ là một phần của bệnh và mệt mỏi có một vai trò lớn. Vài khía cạnh của mệt mỏi có thể điều trị được, hoặc bằng cách cải thiện giấc ngủ, thay đổi thuốc trị Parkinson, điều trị trầm cảm, hoặc thông qua chương trình tập thể dục. Bệnh nhân nên đề cập với thy thuốc vấn đề mệt mỏi của mình hàng ngày, giống như việc mô tả mức độ nặng của triệu chứng run và tần suất cứng đờ hoặc té trong nhà. Đã đến lúc mệt mỏi được nhìn nhận là một vấn đề quan trọng như bản chất của nó.

(Theo APDA)