Rối loạn kiểm soát xung động trong bệnh Parkinson: Các thông tin người bệnh cần biết

Rối loạn kiểm soát xung động là gì và mức độ phổ biến của nó trong bệnh Parkinson?

Rối loạn kiểm soát xung động (tên tiếng Anh là Impulse Control Disorders, viết tắt là ICDs) là một nhóm các hành vi và sự thôi thúc quá mức và/hoặc có hại có thể xảy ra trong bệnh Parkinson. Đó là những suy nghĩ liên tục hoặc là những sự thôi thúc phải làm một số thứ mà không thể kiểm soát được. Triệu chứng này thường là tác dụng phụ của một số loại thuốc. Người bệnh thỉnh thoảng không biết những triệu chứng này là bất thường. Khoảng 10-20% bệnh nhân Parkinson có thể xuất hiện ICDs ở một vài thời điểm trong quá trình bệnh.

Các hành vi có thể gặp ở người bệnh Parkinson bị rối loạn kiểm soát xung động là gì?

Người bệnh bị rối loạn kiểm soát xung động có thể có các hành vi sau:

• Chơi cờ bạc quá mức không kiểm soát được
• Ăn quá nhiều
• Mua sắm quá mức
• Hoạt động tình dục quá mức

Các hành vi này có thể ảnh hưởng đến nhân cách, gia đình và xã hội. Ví dụ, mê cờ bạc gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới tài chính. Ăn nhiều có thể dẫn đến tăng cân.

Một rối loạn hành vi khác là làm đi làm lại những việc giống nhau (punding), chẳng hạn như tháo rời và lắp ghép lại một cái máy vi tính, phân loại và sắp xếp lại các cuốn sách ở trên kệ.

Các rối loạn kiểm soát xung động có liên quan đến các thuốc điều trị bệnh Parkinson không?

Rối loạn kiểm soát xung động có thể xuất hiện ở bất kỳ người bệnh Parkinson nào bất kể điều trị gì. Tuy nhiên, rối loạn kiểm soát xung động được thấy phổ biến nhất ở người bệnh được điều trị với các thuốc đồng vận dopamine. Những thuốc này bao gồm:

• Pramipexole
• Ropirinole
• Rotigotine

Rối loạn kiểm soát xung động có thể gặp ở những người bệnh không điều trị hoặc được điều trị với các thuốc khác, nhưng ít phổ biến.

Làm sao người bệnh biết họ có nguy cơ cao bị rối loạn kiểm soát xung động?

Những người bệnh thích tìm kiếm sự mới lạ hoặc là những người bốc đồng có thể có nguy cơ bị rối loạn kiểm soát xung động cao hơn. Tiền sử chơi cờ bạc và lạm dụng rượu cũng làm tăng nguy cơ. Người bệnh là nam trẻ dường như bị rối loạn kiểm soát xung động nhiều hơn. Nhưng nguy cơ chính là việc sử dụng các đồng vận dopamine, đặc biệt ở liều cao.

Người bệnh nên làm gì khi nghi ngờ mình bị rối loạn kiểm soát xung động?

Bước quan trọng nhất là nhận ra các rối loạn kiểm soát xung động ngay lập tức bởi vì chúng có thể dẫn đến các vấn đề về mối quan hệ và vấn đề tài chính nghiêm trọng. Nếu người bệnh hoặc người thân nhận thấy triệu chứng rối loạn kiểm soát xung động thì hãy nói với bác sĩ. Người bệnh có thể yêu cầu một cuộc nói chuyện riêng tư và bí mật. Trong trường hợp khó nói, người bệnh có thể viết ra các vấn đề và câu hỏi, sau đó đưa chúng cho bác sĩ xem. Cũng như các vấn đề khác, sẽ có ích nếu có bạn đời, người chăm sóc, bạn bè hoặc người thân đi cùng người bệnh đến gặp bác sĩ. Họ có thể giúp người bệnh tìm ra cách để khắc phục tình hình.

Một số người bệnh có triệu chứng rối loạn kiểm soát xung động không nhận ra nó và hậu quả của nó. Người bệnh cũng có thể giữ bí mật về rối loạn kiểm soát xung động. Đó là lý do tại sao người chăm sóc và các thành viên trong gia đình phải phối hợp với bác sĩ để nhận ra và theo dõi rối loạn kiểm soát xung động.

Rối loạn kiểm soát xung động có thể điều trị được không?

Rối loạn kiểm soát xung động có thể điều trị được. Đầu tiên, bác sĩ sẽ điều chỉnh các thuốc Parkinson. Giảm liều hoặc ngưng thuốc đồng vận dopamine thường có hiệu quả. Người bệnh không nên ngưng hoặc thay đổi thuốc nếu không có chỉ định của bác sĩ. Nếu như các rối loạn kiểm soát xung động không quá nặng, việc thay đổi thuốc từ từ sẽ tránh không làm các triệu chứng vận động nặng hơn. Trong một số trường hợp, ngưng các thuốc đồng vận dopamine đột ngột có thể gây ra các triệu chứng cai thuốc như là:

• Lo âu
• Trầm cảm và thờ ơ
• Mệt mỏi
• Rối loạn giấc ngủ
• Đau toàn thân

Hãy nói với bác sĩ tâm thần nếu như có triệu chứng trầm cảm hoặc các rối loạn cảm xúc khác. Trong một số trường hợp, các thuốc tâm thần có thể giúp ích.

Vượt qua rối loạn kiểm soát xung động có thể là một thách thức, nhưng người bệnh có thể nhận ra chiến lược phù hợp nhất với mình. Cần nhớ rằng phải luôn cởi mở và liên lạc thường xuyên với bác sĩ và người chăm sóc.

Nguồn: Hội bệnh Parkinson và RLVĐ thế giới;

Người dịch: BS Đặng Thị Huyền Thương